Çocuğu anaokulu çağında olan ve akıllı telefonu olan neredeyse her ebeveynin telefonunda çocuğu için en az bir tane eğitici oyun vardır. Gelir düzeyi daha yüksek olanlar ise çocuklarına tablet bilgisayar alıp içine onlarca eğitici oyun yüklüyorlar ki çocukları teknolojiyi "en azından" ona yararlı olacak bir biçimde kullanabilsin. En büyük sorun bu oyunların gerçekten çocuğun eğitimine katkı sağlayıp sağlamadığı. Bu oyunlar piyasada var olduğundan beri eğitmenler ve psikologlar bu soruya cevap bulmak için araştırmalar yapıyorlar. Çok farklı görüşler mevcut. Bazıları bu oyunların çocukları daha fazla teknoloji bağımlısı yaptığını söylüyor, bazıları ise ileride zaten teknoloji ile fazlasıyla iç içe olacağı için çocuğun şimdiden alışması gerektiğini vurguluyor.
Özellikle büyük şehirlerde dijital teknoloji, hayatı o kadar kapsıyor ki, çocukları bundan uzak tutmak çok zor. Peki, bu eğitici oyunlardan çocuğumuz için yararlı olanları nasıl seçeceğiz? Oyunda nelere özen gösterilmiş olması gerekiyor? Bu soruların ilk cevabı "özenli tasarlanmış eğitici oyunlar seçmeliyiz" olmalıdır. Peki tasarım neden önemli? Bu sorunun cevabını genel örneklerle açıklayalım.
İlk örneğimiz, ofis tasarımlan. Çalıştığımız ortamımız bizim çalışma disiplinimizi ve motivasyonumuzu etkiliyor. İşte bu yüzden de, ofislerimiz tasarımcılar tarafından çalışanların daha motive ve rahatça çalışmaları için tasarlanıyor. Bunu en kolay açıklayan örnekler olarak Google, Lego, Facebook, AirBnB veya Dropbox gibi büyük şirketlerin ofislerine internetten göz atabilirsiniz. Bu şirketler çalışanları motive etmek ve yaratıcı olmalarını sağlamak için ofislerim özel olarak tasarlatıyorlar. Sonuçta, bu şirketlerin başarıları ortada, yani fazla söze gerek yok.
Tasarımın neden önemli olduğunu anlatmak için başka bir örnek ise, şehir tasarımlarıdır. Geniş yollan olan ve her meydanında soluklanacağınız bir parkı olan şehirle, ağaç bile olmayan yüksek gökdelenlerle çevrelenmiş dar sokakları olan şehirlerde yaşayanların psikolojilerinin birbirinden farklı olacağını söylemeye gerek yok sanırım. Tasarım psikolojiyi kullanarak kullanıcı ile bir bağ kurar. Çünkü etrafımız bizi değiştirme özelliğine sahiptir ve tasarım da etrafımızı (objeleri, posterleri, sesleri, şehirleri, parkları vs.) tasarlar. Aynı şekilde, ilk kez kullandığınız sosyal medya uygulamasında nasıl fotoğraf paylaşacağınızı bulamıyorsanız, o tasarım çalışmıyor demektir. Etrafımızdaki tasarımlara çirkin veya güzel dememizin büyük bir nedeni de aslında tasarım ile kurduğumuz psikolojik bağ ile ilgilidir. Bir eğitici uygulamanın tasarımı size çirkin görünüyorsa, kendinize neden çirkin olduğunu sorun ve çirkinliklerini sıralayın. Aslında, tasarım çirkin değil, kullanıcıya hitap edemeyen, bekleneni veremeyen tasarımdır (tasarım eğitiminde ve profesyonel hayatta güzel / çirkin tasarım söylemleri pek kullanılmaz, onun yerine estetik fikir ve fonksiyonellik açısından çalışan veya çalışmayan tasarımlar vardır). Bu yazıda, eğitici mobil uygulamalar seçerken tasarım açısından nelere dikkat etmemiz gerektiğinden bahsedeceğim.
Eğitici Mobil Oyunlarda Dikkat Edilecek Hususlar
- Ikon:Oyunun ikonunun kolay anlaşılır olması önemli. Telefonlarımızın küçük ekranlarında, onlarca uygulama arasından çocuğun kolayca oyunu bulabilmesi için ikonun dikkat çekici ve anlaşılır olması gerekir, ikonun üzerindeki şekillerin, içeriği kolayca anlatabilmesi lazım. Mesela, oyun içindeki karakterin veya diğer önemli elemanların ve oyun içindeki renklerin ikonda kullanılması ikonun çocuğun aklında kalmasını sağlar.
- Tipografi:Oyun içinde kullanılan tipografi, yani yazıların kolayca okunabilir olması, bir diğer önemli konu. Rakamlar, harfler kolay okunmalı ve arka fondan kolayca ayrılabilmelidir. Comic Sarış gibi düzensiz karikatür veya el yazısı fontların kullanımı, tipografiyi okumayı kolaylaştırmaz, aksine zorlaştırır. Düzensiz ve birbirine hizalanamayan fontlar kullanıldığında tasarım daha karmaşık hale gelir. Bu sebeple, uygulama içinde temiz, serifsiz (tırnaksız), kolay okunan fontlar kullanıldığından emin olun. Ayrıca, ikiden fazla font kullanımı yazının görsellik ile olan ilişkisini zorlaştırır. Birçok farklı fontu beraber kullanmak tasarımı dekorasyona dönüştürür ve bir süre sonra yazıların algılanması anlamlar üzerinden değil şekiller üzerinden olmaya başlar; bu da çocuğun okuma becerisini düşürecektir. Sade ve serifsiz fontlar hem büyük tablet bilgisayar ekranlarında hem de küçük telefon ekranında iyi sonuç verir.
- Renk:Renk, küçük çocukların en çok etkilendiği şeylerin başında geliyor; fakat birçok tasarımcı da dikkat çekmek için fazla renk kullanımı hatasına düşüyor. Oyun içinde fazla ve satüre renk kullanımı çocuğun dikkatini kolaylıkla dağıtacak, oyunu takibini zorlaştıracaktır. Onun yerine, kendi içinde uyumlu üç beş renk ve tonlarının kullanıldığı oyunlar çocuğun oyuna daha iyi konsantre olmasını sağlar. Ayrıca renk kullanımı, dijital ekrandaki ışık kullanımı da çocuğun gözünü rahatsız etmemelidir. Çok satüre ve canlı renkler kullanıldığında çocuğunuzun gözleri çabuk yorulacaktır. Onun yerine, daha az canlı pastel tonlardaki oyunları seçmeniz daha yararlı olur.
- Şekiller / Grafikler:Oyun içindeki şekillerin birbirleri ile uyumlu olmasına dikkat etmek gerekir. Optik olarak birbirlerine yakın olan şeyler arasında ilişki aramaya başlıyoruz. Bu yüzden, aynı oyun içerisindeki şekillerin de çocuğun oyunu kolayca oynayabilmesi için uyumlu olması çok önemli. Mesela, bir oyun içerisinde aynı anda; renkli çizim, fotoğraf, 3 boyutlu bir tasarım ve kara kalem çizimi kullanılırsa, çocuğun şekilleri algılama süresi düşecek ve birbirleri ile anlamlandırması zorlaşacaktır. Onun yerine, en fazla 2 farklı çizim tarzını kullanan ve onlar arasındaki ilişkiyi de kolayca kurabileceğiniz oyunları seçmeye dikkat edin.
- Arka Plan:Oyun tasarımında arka plan öndeki asıl karakterleri ve oyunun diğer elemanlarım destekleyecek ve onları ön plana çıkartacak şekilde olmalıdır. Çok fazla eleman içeren, çok hareketli arka planlar çocuğu oyunun asıl amacından uzaklaştırır. Arkadaki uçan kuşlar, geçen uçaklar, hareket eden diğer elemanlar, karaktere verilen dikkati azaltır. Bu yüzden arka fonda daha sade, az hareketli veya hareketsiz elemanlar kullanılan oyunları seçmekte yarar vardır. Burada, renkten de tekrar bahsetmek lazım. Arka fon rengi oyunun öncelikli elemanlarından farklı olmalıdır. En azından farklı tonlar kullanılmış oyunlar bile çocuğun oyuna konsantrasyonunu uzatır. Dekoratif elemanlar çoksa oyun pek kullanıcı dostu değildir.Dekorasyon ile tasarım farklıdır. Tasarımda kullanılan her elemanın ve rengin bir amacı olmak zorundadır ama dekorasyonda böyle bir amaca gerek yoktur. "Süs" bir tasarım kelimesi değildir tasarım için sadece fazlalıktır.
- Gölge: Oyunlarda gölge kullanımı çok kullanılan bir yöntemdir; fakat gölge kullanımının bir amacı olmak zorundadır. Gölge; karakterleri arka plandan ayırabilir, çocuğun perspektifi daha kolay kavramasına yardım edecek şekilde kullanılabilir ya da belli elemanları diğerlerine göre vurgulamak için kullanılabilir. Çok fazla gölge kullanımı hem elemanlar arasındaki bağlantıyı koparabilir hem de çocuğun gözünü yorabilir.
İyi Tasarım Özelliklerine Sahip Eğitici Mobil Uygulamalar
Bahsettiğimiz iyi tasarım özelliklerine sahip eğitici mobil uygulamalara örnekler verirsek: Professor Astro Cat's Solar System, Tinycards, Loopimal, The Human Body by Tinybop, Slice Fractions, Crazy Gears, Monument Valley, Complete Anatomy, The Robot Factory by Tinybop, Tinker Toy: Shapes gibi oyunlar hem çocuğunuzun yaratıcılığını destekliyor hem de matematikten anatomiye, dil gelişiminden empatiye kadar birçok konuyu öğrenmelerinde onlara yardımcı oluyor. Mesela, Monument Valley oyununda aynı renklerin farklı tonları aym anda kullanılmıştır. Bu tarz ton kullanımı oyunu daha sade ve kolay kullanılır hale getirmiş. Renkler ve tonlar çocuğun oyunu daha kolay anlamasına yardıma oluyor. Tek bir rengin tonunu akıllıca kullanmak, farklı (kontrast) renkteki karakteri de daha fazla vurguluyor. Tinycards hafıza oyunun içinde kullanılan serifsiz kolay okunan fontlar sayesince çocuklar bilgilere daha kolay ulaşıp okuyabiliyorlar. Loopimal ise, renk kullanımında çok başarılı. Renklerin birbirleri ile uyumu ve renklere verilen özellikler çocuğu doğru şekilde yönlendiriyor ve kullanımı kolaylaştırıyor. Çok canlı satüre renkler yerine daha az satüre ve pastel renk kullanımı ise farklı ortamlarda ekrandan daha kolay okumayı sağlıyor. The Human Body by Tinybop ve Complete Anatomy eğitici uygulamaları ise şekil kullanımına iyi birer örnek. The Human Body by Tinybop biraz grafik hale getirilmiş, sadeleştirilmiş şekiller kullanırken, Complete Anatomy biraz daha gerçeğe yakın şekiller/formlar kullanmış. Fakat, her iki uygulamanın da kendi içinde şekil karakterlerinin uyumu başarılı. Başarılı grafik örneğine başka bir örnek ise, Professor Astro Cat's Solar System. Bu eğitici oyun hem renk hem de grafik yönünden iyi tasarlanmış. Şekillerin kendi aralarındaki uyumları oyun içinde görsel bir harmoni yaratıyor. Aynı zamanda, renkler ve onlarla beraber kullanılan kontrastları da oyuna dinamik bir görüntü veriyor. Başarılı arka fon örnekleri ise; Slice Fractions, Crazy Gears ve The Robot Factory by Tinybop.
Özetle
Tasarım, her açıdan bizim dünyaya bakışımızı etkiliyor. Hele ki, çocukken başarılı tasarımları kullanmaya başladığımızda hayata bakışımız ve seçimlerimiz evriliyor. Bu yüzden, tasarım hayatımızda önemli bir kavram. En azından hayatımızı kolaylaştırmak için var. Çocuklar için eğitici mobil uygulamalar seçerken de tasarıma dikkat etmek ve ona göre yukarıda bahsettiğimiz daha özenle tasarlanmış uygulamalar seçmek ileride çocuğun bazı seçimlerini etkileyebiliyor. Bu yazıda gözden kaçırılan daha iyi örnekler bulabiliriz ya da ileride daha iyi örnekler çıkabilir fakat tasarımın genel prensiplerini bilir ve seçim yaparken onları göz önünde bulundurursak çocuğumuzun eğitimine daha iyi bir katkı yapmış oluruz.