Kadir Has Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi’nin üç mühendislik programı, Bilgisayar Mühendisliği, Elektrik- Elektronik Mühendisliği ve Endüstri Mühendisliği lisans programları, bu yıl içerisinde Mühendislik Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği (MÜDEK) tarafından akredite edildiler. Daha kısa bir deyişle, bu üç bölümümüz kaliteli bir eğitim verdiklerini belgelediler.
Akreditasyonu kısaca “bir sürecin standartlara uygun olarak yürütüldüğünün onaylanması” olarak tanımlayabilirsiniz. Bu tanımın Türkiye’deki üniversitelerin eğitim programlan açısından ne ifade ettiğini tam olarak kavrayabilmek için, konuya tarihsel bir açıdan bakarak başlayalım.
MÜDEK
Üniversitelerimizde eğitim kalitesini belgelendirme girişimleri 1990Tı yıllarda mühendislik bölümleri tarafından başlatılmıştır. O sıralarda, ülkemizde eğitim alanında kalite değerlendirmesi yapan herhangi bir kuruluş olmadığı için birkaç üniversitemiz, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki üniversiteler için bu değerlendirmeyi yapmaya yetkili olan Accreditation Board for Engineering and Technology’ye (ABET) mühendislik lisans programlarının değerlendirilmesi için başvurmuştu. Böylece, 2000’li yılların başına kadar Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesinin tüm mühendislik bölümleri, İstanbul Teknik Üniversitesi ve Bilkent Üniversitesi’nin çok sayıda bölümü ve Hacettepe Üniversitesinde de bir bölüm akredite olmuşlardı.
İşte bu deneyimi üniversitelerinde yaşayan bir grup akademisyen, ülkemizde mühendislik eğitimindeki kalitenin geliştirilebilmesi için lisans programlarım değerlendirecek bağımsız, kâr amacı gütmeyen bir kurumun gerekli olduğunu gördüler. Bu noktadan hareketle, Mühendislik Dekanları Konseyi’nin içinde başlayan bir çalışma grubu, 2003 yılından itibaren Mühendislik Değerlendirme Kurulu adı altında, isteyen üniversitelerin lisans programlarım değerlendirmeye başladı. Bu yapılanma, 2007 yılında Mühendislik Eğitim Programlan Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği (MÜDEK) olarak dernekleşti. Aynı yıl içerisinde de Yüksek Öğretim Kurulu tarafından, mühendislik alanındaki yükseköğretim programlan için bir kalite güvence kuruluşu olarak resmen tanındı. Aslında, tamamen sivil bir inisiyatif olarak başlatılan ve yeşertilen bir girişimin yetkinliğinin devlet tarafından kabul edilerek resmileştirilmesi olarak gelişen bu süreç, sivil toplum örgütleri adına bir başarı öyküsü olarak görülmelidir. Bu başarısı uluslararası alanda da tanınan MÜDEK, 2012 yılından beri, yirmiyi aşkın ülkenin mühendislik eğitimi değerlendirme kuruluşlarını barındıran ve verilen akreditasyonların dünya çapında eşdeğerliliğini garanti eden International Engineering AUiance — Washington Accord’un tam üyesidir. Ayrıca, European Netvvork for Accreditation of Engineering Education (ENAEE) tarafından mühendislik eğitiminde Avrupa çapındaki kalite belgesi olan EUR-ACE Label’ı vermek üzere yetkilendirilmiştir. Tüm bunlar, MÜDEK akreditasyonu alabilen programların, kalitelerini tüm dünyada geçerli olacak şekilde belgelendirdiği anlamına gelmektedir. Yukarıda adı geçen bölümlerimiz MÜDEK akreditasyonu ile birlikte EUR-ACE etiketlerini de almışlardır. Mühendislik bölümlerinin öncülük ettiği, eğitim kalitesinin sürekli geliştirilmesi ve kalite gelişiminin üniversite dışından ve bağımsız bir kuruluş tarafından değerlendirilmesi anlayışı, diğer akademik camialara da örnek oluşturmuştur. Son yıllarda, fen-edebiyat, tıp, psikoloji, mimarlık, eğitim gibi birçok alanda ulusal kalite güvencesi kuruluşları oluşmuş ve lisans programlarının akreditasyonu için yetkilendirilmişlerdir.
Eğitim kalitesinin değerlendirilmesinde, lisans programlarının çok çeşitli unsurları göz önünde tutulur. Bunların arasında; öğrencilerle ilgili danışmanlık, sınavlar, mezuniyet koşullan vs. gibi akademik süreçleri, ders planı ve içinde yer alan tasarım deneyimlerini, akademik kadronun sayı ve birikim olarak yeterliliğini, laboratuvarlar, sınıflar, kütüphane ve diğer eğitim altyapısını, idari destek birimlerini, organizasyon ve karar alma süreçlerini sayabilirsiniz. Ancak tüm bu açılardan iyi not alındığı durumda bile, eğitimde bir kalite güvencesi oluşturabilmeniz için üç unsur olmazsa olmaz derecede önemlidir: Program çıktıları, paydaş katılımı ve sürekli kalite gelişimi.
Program Çıktıları
Herhangi bir sürecin başarılı olarak yürütüldüğünü gösterebilmek için elinizde son ürünle ilgili ölçütleriniz olmalıdır. Lisans programlan, mezunlar yetiştirdiği için bu ölçütler mezunlarınızın yeterliliklerini göstermelidir. Örneğin, MÜDEK’in çizdiği temel çerçeve doğrultusunda hazırlanmış olan Kadir Has Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Lisans Programı’nın çıktıları, yetiştirilen mühendislerin beceri ve yeterliliklerini şu şekilde tanımlamaktadır:
1. Temel Bilimler, Temel Mühendislik ve Bilgisayar Mühendisliği tasarım ilke ve yöntemlerini, mühendislik problemlerinin modellenmesi ve çözümü için uygulayabilme becerisi,
2. Ayrık Matematik kavram ve konularını uygulayabilme becerisi,
3. Karmaşık mühendislik problemlerini tanımlama, veri toplama, yorumlama, problemleri analiz etme, modelleme ve etkin çözümler geliştirme ve uygulama becerisi,
4. Donanım ve Yazılım bileşenleri ile bir bilgisayar sisteminin, gerçekçi kısıtlar ve koşullar akında, analizini, tasanınım ve yönetimini, modern mühendislik yöntemleri ile gerçekleştirebilme becerisi,
5. Modern mühendistik teknik ve araçları ile bitişim teknolojileri ve yazılımlarını geliştirme, seçme ve etkin bir şekilde kullanabilme becerisi,
6. Mühendistik problemlerinin incelenmesi için laboratuvar ve bilgisayar ortamında deney tasarlama, deney yapma, veri toplama, sonuçlan analiz etme ve yorumlama becerisi,
7. Tek ve çok disiplinli takım çalışması yürütebilme becerisi, buna yönelik bireysel becerilere de sahip olma,
8. Türkçe ve İngilizce olarak, yazılı ve sözlü etkili iletişim kurabilme becerisi,
9. Kendi alanındaki uluslararası çatışmaları takip edebilme becerisi,
10. Yaşam boyu öğrenmenin gerekliliği bilinci, bitimi ve teknolojideki gelişmeleri izleyerek kendini sürekti yenileyebilme becerisi, mesleki ve etik sorumluluk bilinci,
11. Proje yönetimi, girişimcilik ve toplam kalite yönetimi konularında farkındalık,
12. Çağdaş toplumsal sorunlara duyarlılık, mühendistik çözümlerinin etik ve hukuksal sonuçlan konusunda farkındalık.
Aslında akreditasyon için yapılan değerlendirmenin önemli bir kısmı, mezunlarınızın bu öngördüğünüz yeterliliklere sahip olduklarının kanıtlanmasından oluşur.
Paydaş Katılımı
Program çıktıları ve bu çıktıların sağlanmasına yönelik stratejilerin belirlenmesi, programla ilgisi bulunan üniversite içi veya dışı tüm kesimlerin, yani program paydaşlarının katılımı ile sağlanmalıdır. Bir lisans programının paydaşlar arasında ilk ağızda, öğrenciler, öğretim üyeleri, diğer benzer programların yürütücüleri, mezunlar, mezunların istihdam edildiği kuruluşların veya ilgili sektörlerin işveren örgütleri, meslek odalarının ve mesleğe özgü sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri sayılabilir. Lisans programının niteliklerine bağlı olarak paydaşlar daha da genişletilebilir. Tüm bu paydaşların programa katkılarını düzenli aralıklara toplanan bir danışma kurulu yoluyla sağlamanın yanında, anket ve birebir görüşme gibi yöntemlerden de faydalanılabilir.
Sürekli Kalite Gelişimi
Program çıktılarının belirlenmiş olması ve bunlara belli ölçüde ulaşılabildiğini bir sefere mahsus olarak göstermeniz, eğitim sürecinizin mevcut haliyle kaliteli olduğunu gösterebilir. Ancak, kalitenizi güvence altına almak, yani sürdürülebilirliğini sağlamak için, kalite kontrolü ve gelişimini sürekti olarak sağlayabilecek bir mekanizma oluşturmanız gerekir. Bu tür bir mekanizma, program çıktıları ve diğer hedeflerinizin periyodik olarak ölçülmesi, paydaşlarla birlikte değerlendirilmesi, ortaya çıkarılan eksikliklerin giderilmesi ve bu amaca yönelik önlemlerin ve stratejilerin uygulanmasını, hatta gereken durumlarda çıktı ve hedeflerin güncellenmesini içeren döngülerden oluşacaktır. Böylece, kalite kontrolü, rutin bir denetim işleminin ötesine geçerek, sürekti daha iyinin arandığı sonu gelmez bir yolculuğa dönüşecektir.
Görülüyor ki, sürekti kalite gelişimi anlayışı ve bu anlayışın içselleştirildiğinin akreditasyon ile belgelendirilmesi sadece o bölümün çalışanlarının değil, yukarıda bir kısmım saydığım birçok paydaşın katkı ve çabalan ile gerçekleşmektedir. Bu fırsatla, Bilgisayar Mühendisliği Bölümümüzün lisans programının akreditasyonu için çaba harcayan ve emeği geçen tüm paydaşlara bir kez daha teşekkürlerimi sunarım.