90’lı yıllardan bu yana İnternet ve mobil ağlar üzerinde geliştirilen hemen her yeniliğin Sanayi Çağı ile kurulan geleneksel dünya düzenine yıkıcı etkileri oldu. Bu dönüştürücü etki, ekonominin can damarı para ve finansal sistemlerin de kapısına dayandı. 2000’li yılların ikinci yarısından itibaren siber dünyada yaratılmaya çalışılan mevcut ekonomik çarkların dışında bir ticaret işleyişi çabalarının örneği ise, 2013 yılının nisan ayı boyunca özellikle Avrupa ve ABD medyasını meşgul eden eden BitCoin adlı sanal para birimi.
Siber dünyada mevcut düzenden bağımsız olarak işlemeye başlayan sanal para sistemleri, geleneksel ekonomi için bir tehdit olabilir mi?
9O’lı yıllardan bu yana Internet ve mobil ağlar üzerinde geliştirilen hemen her yeniliğin Sanayi Çağı ile kurulan geleneksel dünya düzenine yıkıcı etkileri oldu, oluyor ve daha da olacak gibi. Örnekler bol; Google AdWords reklamcılık sektörünü, Napster, Torrent gibi inovasyonlar ise sinema, müzik vd. içerik sektörlerini alt üst etti ve dönüşüme zorladı. Bu dönüştürücü etki, son yıllarda giderek yayılarak artık ekonominin can damarı para ve finansal sistemlerin de kapısına dayandı.
2000’li yılların ikinci yansından itibaren siber dünyada yaratılmaya çalışılan mevcut ekonomik çarkların dışında bir ticaret işleyişi çabalan, son birkaç yılda ete kemiğe bürünmeye başladı. Bu durumun son örneği ise, 2013 yılının nisan ayı boyunca özellikle Avrupa ve ABD medyasında gündemi adeta işgal eden BitCoin adlı sanal para birimi. Türkiye’de halihazırda teknoloji meraklılarından oluşan dar bir çevrenin yakından takip ettiği ve hatta kullanmaya başladığı BitCoin, aslında ilk kez 2008 yılında kendisine Satoshi Nakamoto adını veren anonim bilişim uzmanı (uzmanları?) tarafından İnternet kullanıcıları arasında para alışverişini sağlamak için geliştirilmiş bir ödeme ve havale sistemi olarak bir mail grubunda duyurulmuş. Nakamoto’nun bir makale çerçevesinde tanımladığı sistemin detaylarına bakıldığında mevcut finansal sistemden yola çıkarak oradaki para sisteminin sorunlarına yanıt bulmaya çalışan ve bilim ile teknolojiyi zeka pırıltılarıyla bir potada eritmiş, bir alternatif para dolaşım sistemi görülüyor.
Onu mevcut finansal düzenden farklı ve bağımsız kılan özelliği ise, arkasında herhangi merkezi bir finansal kurumu bulunmaksızın kullanıcılar arasında doğrudan ticari alışverişe olanak tanıması. Bu açıdan bakıldığında BitCoin denilen şey, açık kaynaklı bir yazılımdan oluşan ve her kullanıcı için özel kriptolanmış sanal bir cüzdandan başka bir şey değil. BitCoin sistemine üye olduğunuzda cüzdanınıza (elbette!) gerçek dünyadaki bir ödeme sistemi üzerinden para yüklüyorsunuz ve bu para karşılığı kadar BitCoin (BTC) sanal cüzdanınıza yüklendiğinde sisteme dahil olup bu sistem üzerinden ödeme kabul eden her kişi ya da kurumdan alışveriş yapabiliyorsunuz. BitCoin’in alışveriş sistemine satıcı olarak dahil olmak için de aynen bir kullanıcı gibi sanal cüzdan hesabı açmanız yeterli.
Tüm bu alışverişlerin, fiziksel para kullanımında olduğu gibi, ne miktarı ne de kaydı tutulmakta. Elinizdeki sanal parayı, İnternet üzerindeki 40 kadar siber döviz bürosu vasıtasıyla, dolar ya da farklı para birimlerine çevirmeniz de mümkün. (Bu yazıyı yazdığım sırada 1 BitCoin’in 258 TL’den işlem gördüğü ve Ankara’dan siber dünyaya bağlanan hizmet veren bir sanal bir döviz bürosunun
da olduğu bilgisi geldi!) Geliştiren kişi ya da grubun yazılımında yaptığı tanım gereği, siber dünyadaki toplam BitCoin miktarının belli bir formülle artışı sağlanmakta ve bu hacmin üzerine çıkılamamakta. Örneğin halihazırda dolaşımda 11 milyon BitCoin var ve 2040 yılına kadar her yıl birkaç milyonluk artışla 21 milyon BTC’ye ulaşılması planlanmış.
Son aylarda gündeme gelmesinin nedeni ise, kulaktan kulağa yayılan sisteme olan ilginin artması karşısında BitCoin’in devlet para birimleri karşısındaki inanılmaz yükselişi. 12 Nisan günü değeri 260 dolara kadar yükselen sanal para biriminin özellikle İspanya ve Güney Kıbrıs’ta yaşanan finansal krizlerde bankaların vatandaşların paralarım gecikmeli ya da belli bir kota üzerinden ödemesi sonucu, hiçbir havale, komisyon vs. gideri olmayan BitCoin mevduat sahipleri için adeta bir kaçış noktası olduğu iddialar arasında. Bunun dışında, Almanya, İngiltere gibi finansal sistemin güçlü olduğu ülkelerde bile mevcut sisteme mesafeli duran ve hemen her işini sanal dünyaya taşıyan İnternet kuşağı için bir BitCoin cüzdanı, adeta düzene bir meydan okuma simgesi. BBC radyosunda geçen hafta dinlediğim bir programdaki röportajda bir taksi şoförünün BitCoin üzerinden para kabul etmeye başlamasının nedenini sisteme güvensizliğine bağlaması oldukça çarpıcı bir nokta.
Tabii madalyonun diğer yüzünde, BitCoin sisteminin ne kadar güvenilir olduğu da sorgulanmakta. Örneğin; geçen hafta Mt. Gox, Vircurcx ve Bitfloor gibi sanal döviz bürolarının siber saldırıya uğraması sonucu para birimi % 60 değer kaybetti. Bu noktaların güvenilirliği, kullanıcıların BitCoin ile mevcut ekonomik düzen arasındaki ilişkiyi kurabilmeleri açısından hayati önemde. Bunun da ötesinde anonim para transferinin yarattığı vergi kaybı sorunsak ve BitCoin’in yasadışı işler ile kara para için adeta bir cennet olma olasılığı da, kullanıcılar açısından düşündürücü!
BitCoin tutar mı tutmaz mı bilinmez ancak bir gerçek var ki, bu aşamadan sonra bankacılık ve finans sisteminin mevcut haliyle devam etmesi zor! BitCoin tutmasa bile ondan sonra gelecek inovasyonun sisteme BitCoin’den daha fazla yıkıcı etkisi olacağı kuvvede muhtemel. Bu bakımdan geleneksel ekonomik düzen sahiplerinin kendi sistemlerinin aksayan yönlerine ilişkin bir özeleştiri yapmalarında ve ‘müşterilerinin’ seslerine daha fazla kulak vererek onların benimseyeceği revizyonları BitCoin vb. oluşumları da örnek alarak hayata geçirmelerinde fayda var. Aksi takdirde, sanal diye burun kıvınları şeylerin, gerçeğe dönüşüp birer kabus olarak karşılarına çıkması işten değil!
KÜRESEL FİNANS SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİNE BitCoin
RAKİP Mİ ÇÖZÜMÜN BİR PARÇASI MI?
“BitCoin tutar mı tutmaz mı bilinmez ancak bir gerçek var ki, bu aşamadan sonra bankacılık ve finans sisteminin mevcut haliyle devam etmesi zor! BitCoin tutmasa bile ondan sonra gelecek inovasyonun sisteme BitCoin’den daha fazla yıkıcı etkisi olacağı kuvvetle muhtemel. Bu bakımdan geleneksel ekonomik düzen sahiplerinin kendi sistemlerinin aksayan yönlerine ilişkin bir özeleştiri yapmalarında ve ‘müşterilerinin’ seslerine daha fazla kulak vererek onların benimseyeceği revizyonları BitCoin, vb. oluşumları da örnek alarak hayata geçirmelerinde fayda var. Aksi takdirde, sanal diye burun kıvırılan şeylerin, gerçeğe dönüşüp birer kabus olarak karşılarına çıkması işten bile değil!”
Geçtiğimiz Nisan ayında bu blogda BitCoin denilen siber para biriminin temel özelliklerini tanıtan yazımı bu cümlelerle noktalamıştım.
2008 yılında Satoshi Nakamoto müstear isimli bir bilişim uzmanı taralından ‘İnternet kullanıcıları arasında ödeme ve havale için geliştirilen bir finansal transfer sistemi’ olarak ortaya çıkmıştı BitCoin. Dolaşım miktarı her yıl sınırlı artacak şekilde programlanan sistem, 5 sene içinde küresel finans sisteme güvenini yitiren kitleler için adeta bir alternatif para birimi ve yatırım aracına dönüştü. 2013 yılına 13 dolar olarak başlayan BitCoin, Kasım ayını yaklaşık 1240 dolardan kapayarak neredeyse 100 kat arttı. Tabii bu sistemde garantör olan herhangi bir finansal kurum olmadığı için bu 100 kat artış doğrusal biçimde değil son derece oynak iniş-çıkışlarla gerçekleşti.
Finans sektörü BitCoin konusunda ikiye ayrılmış durumda; geleneksel ekolden gelen kesim, bunun bir balon olduğunu ve bir süre sonra arkasında pek çok BitCoinzede bırakarak patlayacağını savunurken, Internet dünyasının dinamiklerine aşina öteki kesim ise siber dünyanın farklı alanlarında BitCoin kullanımının artmasıyla fiyatının daha da yükseleceğini iddia ediyor.
Kişisel olarak kendimi ikinci gruba yakın hissetsem de, BitCoin’in özelikle dolaşım miktarının sınırlı olması nedeniyle bir para birimi kimliğinden uzaklaşarak altın, gümüş gibi bir yatırım enstrümanı olma özelliğinin ağır basacağını ve giderek artacak oynaklığı yüzünden arkasında epey kırık kalp bırakacağını düşünüyorum. Ancak bu kötümser öngörüm bile, BitCoin kavramını ortadan kaldıracak nitelikte değil! Aksine mevcut işleyişin yaratmakta olduğu devasa finansal balon karşısında tüketicilerin, BitCoin gibi hacmi sınırlı bir sisteme bile ‘tutunacak bir dal’ olarak baktıklarının ve böyle bir sistemi yaşatabileceklerinin bir kanıtı.
Neden mi?
Dünyada 2013 yılı itibarıyla 80 trilyon dolarlık bir küresel üretim hacmi ve bu hacim üzerine oynanan 3 katrilyon dolar civarında bir finansal yatırım var! Sadece bu rakamlar bile, finans balonunun ne denli şişirilmiş olduğunun ve giderek yaklaşan küresel finans krizinin göstergeleri. Böylesi bir kriz döneminde ‘tutunulmaya çalışılacak dal’ ise, mevcut işleyişi üzerinden türetilecek daha gelişkin bir BitCoin kavramı (BitCoin2.0) olursa kimse şaşırmasın. BitCoin sisteminin aksayan noktaları üzerine siber dünyanın uçsuz bucaksız dinamiklerini etkin kullanan ve mesela müzik, oyun, film, kitap gibi sanallaşan mallar ekonomisi ya da Internet üzerinden ev, araba, vb. ürün ve hizmetlerin paylaşım ekonomisi gibi süreçlerle uyumlu işleyecek bir siber ticaret düzeninin ana motoru, BitCoin2.0 para birimleri olabilir.
Halihazırda BitCoin fikrine direnen finansal sistem oyuncuları bile, BitCoin2.0 kavramını mevcut işleyişlerine adapte ederek kendi sanal para birimlerini oluşturabilir.
“Ne bu saçmalık yahu?” diyenler, Napster ve Torrent kavramlarının eğlence endüstrisini 10 yılda nasıl dönüştürdüğünü ve bunlara yıllarca direnen endüstrinin şimdilerde bu modeli kullanarak siber dünya üzerinden nasıl para kazanacaklarının keşfine çıktıklarını bir zahmet incelesin!
Bu yazıyı okuyup BitOoin’e meraklananlar için aşağıdaki okuma, dinleme ve izlemeleri öneririm!
Önce Videosu:
What is BitCoin? (BitCoin Nedir?)
http://www.youtube.com/watch?v=Um630Qz3bjo
1)“How Bitcoin is Changing the Game for Digital Money” http ://marti n belam.com/2013/hacks-hackers-ami r-taaki/
2)“What Bitcoin’s Rise Exposes About the Modern Paymentslndustry”
http://www.paymentssource.com/news/what-biteoins-rise-exposes-about-the-modern-payments-industry-3013933-1.html
3)Simon Cox Technology Report on BitCoin-BBC Radio http://downloads.bbc.co.uk/podcasts/radio4/r4report/r4rep ort_20130425-2230a.mp3
4) Ali About Bitcoin http://en.wikipedia.org/wiki/Bitcoin
5)Rise and Fail of BitCoin value http://bitcoincharts.eom/charts/btceUSD#rg60ztgSzrn 1g10zm2g25zv
6)RealTime BitCoin value http://realtimebitcoin.info
7)Bitcoin Anonim ParaTransferi-Uğur Aydoğdu (BitCoin Madenciliği) http://www.ugu ray dogdu.com/2013/02/bitcoin- anonim-para-transferi
8)İnternetin Para Birimi Bitcoin’in Toplam Değeri 1 Milyar Doları Aştı-Ümit Öncel http://www.webrazzi.com/2013/04/01 /bitcoin-1 -milyar- dolar
9)Bitcoin Pazaryeri Mt.Gox’un Hacker Kabusu Bitmiyor http://www.webrazzi.com/2013/04/22/bitcoin-mt-gox- hacker/
10)Bitcoin: The Berlin Streets Where You Can Shop With Virtual Money
http://www.guardian.co.uk/technology/2013/apr/26/bit coi ns-gain-cu rreney-i n-berl in
11)BitCoin Charts and News http://bitcoincharts.com/
12)BitCoin Harcanabilecek Yerler http://bitcoin-tr.com/bitcoin-harcanabilecek-yerler/
13)BitCoin Türkiye http://bitcoin-tr.com/
14)BitCoin Konusunda Yaptığımız Zihin Açıcı Bir Tartışma Programı KapakOlsunTV-BitCoin ve Siber Para Sistemleri
15)BitCoin Nedir, Nasıl Çalışır? Mesut Timur http://mesuttimur.com/bitcoin-nedir-nasil-calisir/