10. İfadelerden Örnekler (İnciler)
İzleyen satırlarda ve sayfalarda çok daha değişik, anadilde dahi bilgisizlik akan ifadeler, kısa açıklamalar ile aktarılmıştır.
10.1. "...trafik ışıkları nedeniyle araçlar ve yayalar çok yavaş ilerliyor.." Bu ışıkların konulma nedeni, demek ki... trafik akımını yavaşlatmaktır, hızlandırmak değil.
10.2. ".. .Türkiye'de kalp kırizi geçirme yaşı daha genç..." Ya yaş daha genç değil, daha küçük olabilir.
10.3. "...Pakistan yemekleri, lezzetiyle de göz doldurdu..." Eh nice duayen, otorite büyüğümüz seyirden lezzet alınca, yemeklerin göz doldurduğunu, söyleyene pek de kızamayız.
10.4. "...Real Madrid galip gelerek son iki maçta kaybettiği puanları telafi etmek istiyor..." Anlaşılan, Real Madrid bu maçta galip gelirse (2+2+3=) 7 puan verilecek. Bu garip ifade, spor medyasında, şaşılacak kadar yaygın olarak yer almaktadır.
10.5. ".. .bitişin arkasından bir basın toplantısı yapılması söz konusu olabilecek..." Bitimde basın toplantısı ya yapılır ya da yapılmaz, söz konusu olmaz. Bitmeden önceki sürede söz konusu olabilir elbette.
10.6. ".. .derinleşen kırizin ayak sesleri idi..." Kırizin ayak sesi olmaz; belirtisi, işaretleri vs. si olabilir.
10.7. "...Başbakanın konuşmasının ana gündem maddelerinden birisi olacak..." Anlaşılan, Başbakanın bir ana gündemi, bir de baba gündemi var. Bu yanlış ifade tarzı, son zamanlarda, sunucular ve yerel bildiriciler tarafından sıkça kullanılmaktadır. Hata, tümleçlerin ve sıfatların cümledeki kullanım sıralamasının yeterince bilinmemesinden kaynaklanmaktadır.
10.8. "...etkisi olan yoğunluk yaşanmakta..." Demek ki, etkisi olmayan bir yoğunluk şekli de bulunuyor.
10.9. "...işçiler taleplerini ortaya attılar..." Burada: bildirdiler, açıkladılar, ileri sürdüler gibi bir ifadede bulunmak istiyor olmalı konuşmacı.
10.10. "...dosyalar işte bu kapıdan içeriye girdi..." Merkez dışındaki haberci büyük bir heyecan içinde: haykırarak, kendisinin, daha sonra, sayısının yüzlere vardığını ifade ettiği klasörlerin bir adli binaya alınmasını anlatıyor. Anlaşılan klasörlerin sokulduğu kapı çok önemli. Başka kapıdan alınsa çok farklı bir sonuç alınacak idi. Üstelik, evrak taşınmıyor, kendileri yürüyüp giriyorlar.
10.11. "... mahkeme edilse..." Çok yaygın ve büyük bir yanlış daha. Mahkeme ile "dava", "duruşma" karıştırılmaktadır. Mahkeme bir kuruluştur, kurumdur, organdır. Mahkemede dava açılır, mahkeme duruşma yapar, sonuçta hüküm verilir.
10.12. "...tüm konsantrasyonunu topla..." Hanım sunucu, konsantrasyon sözcüğünü, elma, armut gibi bir şey sanıyor galiba.
10.13. "...yola kar kütlesinin düşmesi nedeniyle yol kapandı..." Çığ düşmesini mi anlatmak istemişti?
10.14. "...Devlet Bahçeli ve Kemal Kılıçdaroğlu korteje eşlik ediyorlar..." Kortej onlardan ve onların çevresindekilerden oluşuyor. Kortejin ne olduğunu bildiğini düşünmek zorunluluğu ortaya çıkıyor.
10.15. "...kortej devam ediyor...", "tabut kortejle beraber götürülüyor...", yanımızda büyük bir güvenlik korteji de var.",
".. .askeri kamyonla götürülüyor..."," .. .bu büyük kalabalıktan daha büyük kalabalık var.
10.16. "...törenin ikinci kısmına geçtiğimizi söyleyebiliriz..., kortejin ikinci kısmına geçtiğimizi söyleyebiliriz..." Bu son üç maddedeki ifadeler Sayın Denktaş'ın cenaze töreninin anlatımında yer almaktadır.
10.17. ".. .ilgililer numarada bir türlü anlaşamıyorlar..." Konuşan, kayıp sayısını demek istiyor.
10.18. ".. .daha fazla teknolojilerle...", anlatıcı daha ileri demek istiyor.
10.19. ".. .kırmızı halı kıran kırana bir şıklık yarışmasına sahne oluyor..." Ödül töreni girişinde şıklık gösterisi değil, bir boks maçı ya da buz hokeyi maçı var sanılır.
10.20. ".. .burada bir anıt mezar ayağa kalkacak..." Muhabir, bir anıt mezar yapısı yükseleceğini ifade etmek istiyor olsa gerek.
10.21. "...uçak iptal edildi..." Uçuşun iptal edildiği anlatılmak isteniliyor. Uçak iptal edilmez. Olsa olsa hizmet dışı bırakılır.
10.22. "...tane polis/asker/gösterici/öğrenci..." Anlatan: canlılar, özellikle insanlar için "tane" ifadesinin kullanılamayacağını bilmiyor.
10.23. "...annesiyle, babasıyla kavuştu..." Annesine ve babasına kavuşmuş olduğu söylenmek isteniliyor.
10.24. "...uygulamaların uygulanması..." Dil fukaralığının doğal sonucu oluyor.
10.25. "...uçak yere çakılmaya başladı..." Uçak düşmeye başlar, sonunda da çakılır. Üstelik anlatılan olayda, uçağın kuyruk kısmı aşağıda düşme olmaktadır. "Çakılma kavramı, zemine "baş" tarafından girmeyi ifade eder.
10.26. ".. .ben... diyorum..." Zaten söylemektesiniz, diyorum'u eklemenin anlamı, gereği nedir ?
10.27. "...Cumhurbaşkanı... laflarını sarf etti. Sarf, israftan gelir, olumsuz bir anlam taşır. Cumhurbaşkanı gibi üst makamlardakiler "laf sarf etmez", söyler. Kaldı ki: "laf' lakırdının, eksikli, kusurlu, boş, çirkin olanına ait bir kavramdır. Ayıplı olmayan ifade "söz" olarak tanımlanır.
10.28. "...4_5 Nisan tarihleri arasında 1625 kişi Suriye'den Türkiye'ye giriş yaptı..." Nisanın 4'ü ile 5'i arasında başka bir tarih yoktur. Herhalde, "4_5 Nisan döneminde/tarihlerinde" demek istiyor.
10.29. "...çok şık değil...". Sayın devlet büyüğümüz kitap imhasından söz ediyor. Ayrıca: çok/pek yanlışına düşülüyor. "Çok şık" değilmiş, az şık (!) demek ki...
10.30. "...aşağı yukarı 3.4 itfaiye aracı..." "Üç veya dört itfaiye aracını "aşağı yukarı" ifadesiyle belirtmek hayli ilginç bir durum.
10.31. "...liderlik için yarışan tek aday..." Tek aday çok yarış düşkünü olsa gerek ki; yalnız kalınca, kendisiyle yanşıyor.
10.32. ".. .depremin büyüklüğünün 8.8 büyüklüğünde
olduğu..." TV'de alt yazıyı düzenleyenin de, deprem konusunda, "şiddet" kavramının kullanıldığını; "büyük" lüğün, daha çok, tahribatın yaygınlığını ve biçimini anlattığım bilmediği anlaşılıyor.
10.33. "...burası, eskiden, bir ordu kışlası idi..." Ülkemizde, askeri olmayan bir kışla kavramı, kentsel yaşamda yoktur.
10.34. "...daha avantajlı duruma düştü..." Avantajlı duruma düşülmez, gelinir/geçilir vs. "Düşme" sözcüğü olumsuzluk bildirir.
10.35. ".. .gündemin... gündem maddesi..." Çokça rastlanılan bir ifade yoksulluğu sonucudur.
10.36. "...buraya ilk vardığımız anda..." Buraya varılmaz, gelinir.
10.37. "...bu isimler arasında önemli isimler de var..."
Kişileri "isim" olarak niteleme salgınının sonucu bir durum. Kişiler, insanlar, sporcular değildir özne olan bu eğilimin izleyicilerinde, isimler koşar, isimler, vurur, oynar, kafa vurur, gol atar.
(Hatta, örnekte olduğu gibi, ayakkabının kaymasını önleyici parçacıklar olan tabana vidalı parçacıklar, yani, kıramponlar insanların yerini almaktadır.)
10.38. "...Hava Harp Okulu'nun bulunduğu noktaya gidiyor..." "Nokta" sözcüğünü kullanma hastalığının bir sonucudur bu ifade. Anılan okul bir noktada bulunmaz, hatta başlamaz. Genellikle sınırı sayısız noktadan oluşan bir hattan başlar, bir bölgede, muhtemelen, çok binalı olarak yayılmış durumda bulunur.
10.39. "...Mahkemesi yaklaşık iki saat sürdü..."
Mahkeme bir kurumdur, kuruluştur. Süren, o mahkemede görülen "davanın duruşması" dır. Bir "dava", pek çok duruşma yapılarak sürebilir. Bir "duruşma" da saatler boyunca devam edebilir.
10.40. "...savaşta yerle bir olan hava kuvvetlerini..."
Bir hava kuvveti yerle bir olmaz. Yok olur, imkanlarını, uçaklarım kaybeder çok zayıflar vs. Benzer konuda yapılan açıklamada belirtildiği üzere "uçak" ve benzeri şeyler yerle bir olmaz. Tahrip olur, parçalanır, yanar, kullanılmaz hale gelir vs.
10.41. "Başbakan... mesajlarını verdi..." Başbakanımız mesaj vermez, genellikle, takır takır söyler.
10.42. "Cumhurbaşkanı önemli açıklamalar yaptı..."
Cumhurbaşkanı bir açıklama yapıyorsa bu zaten önemlidir.
10.43. "...Beşiktaş Yönetim Kurulu'nun yaptığı... olağanüstü Yönetim Kurulu toplantısında..." Yönetim Kurulu toplantı yapıyorsa, zaten, Yönetim Kurulu Toplantısı'dır, ayrıca belirtilmesine gerek yoktur.
10.44. "...Filyos Çayı'nın denize boşaldığı yerde..." Boşalmak sözcüğü, bir hacimde ya da alanda bir şey ya da kişi kalmamasını, boş hale gelmeyi anlatır. Oysa, dere, çay, nehir boş hale gelmez içindeki suyun denize ulaşmasıyla. Burada kullanılabilecek sözcük "dökülme" dir.
10.45. "...beyin ölümü gerçekleşti..." Gerçekleşme: beklenen, planlanan, olması istenilen bir şeyin oluşmasını anlatır. Oysa ki; beyin ölümü, oluşumu istenilen bir olgu değildir. Beyin ölümünün oluştuğundan söz edilebilir.
10.46. "...tam, 15.20.000 $ lık..." Yüzde otuzdan fazla bir farklılıkla ifade edilebilen bir çokluk için "tam" tanımı yapılamaz.
10.47. "...aile mezarlığında son yolculuğuna uğurlandı..." Son yolculuk aile mezarlığına getiriliştir. Mezarlıkta son yolculuğa çıkılmaz. Son yolculuk orada bitmiştir.
10.48. ".. .yangının çıktığı teknede yoğun bir duman söz konusuydu..." Yangın çıkması alev almayı anlatır genellikle. Duman da var ise "sözkonusu olmak" dan söz edilemez. "Söz konusu olma", olma ihtimali halinde kullanılabilir. Var ise, artık söz konusu değildir, bir "vuku bulma" oluşmuştur.
10.49. "...iki metre yükseklikten beton zemine çakılan..." İki metre yükseklikten beton zemine düşen hiçbir şey için "çakılma" kavramı kullanılamaz. Abartma dürtüsüyle, "düşme" sözcüğünü yeterli bulmadığı düşünülebilir.
"...bütün hazırlıklar alındı..." Hazırlık alınmaz, yapılır. Tedbirlerin alınmış olduğunu söylemek istiyor olsa gerektir.