Kadir Has Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Merkezi, kamuoyunun Türk dış politikasına yönelik bakış açısını ortaya koymak, politikada ağırlık verilmesi gereken konuları belirlemek ve etkili olan kurumlara yönelik düşünceleri tespit etmek üzere “Türk Dış Politikası Kamuoyu Algıları Araştırması” yaptırdı. Araştırmanın sonuçları 4 Aralık 2013’te Kadir Has Üniversitesi Cibali Kampüsü’nde medya mensupları ve kamuoyu ile paylaşıldı.
Anket, Türkiye’nin nüfus yapısını temsil eden 26 ilde (İstanbul, Ankara, Bursa, İzmir, Aydın, Manisa, Tekirdağ, Balıkesir, Adana, Antalya, Hatay, Zonguldak, Samsun, Kastamonu, Kayseri, Kırıkkale, Trabzon, Gaziantep, Diyarbakır, Mardin, Malatya, Bitlis, Erzurum ve Ağrı) yapıldı.
Katılımcılara dış politika konularının hangi organlardan takip edildiği, hangi kuramların dış politikayı yürüttüğü ve Türkiye’nin başta Suriye, Mısır, ABD ve Avrupa Birliği üe ikili ilişkileri olmak üzere Türk dış politikasının dinamikleri konularında sorular soruldu. 18 yaş ve üzeri 1000 kişi ile önceden hazırlanmış soru formuna bağlı yüz yüze görüşmelerin saha çalışmaları 24 Eylül- 28 Ekim 2013 tarihlerinde gerçekleştirildi.
Araştırma, Kadir Has Üniversitesi iktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Uluslararası Bölümü öğretim üyeleri Doç. Dr. Sinem Açıkmeşe ve Yrd. Doç. Dr. Akın Ünver tarafından gerçekleştirildi.
“Suriye’ye askeri müdahalede bulunulmamalı!”
Araştırma, Türk halkının Suriye konusunda halen hassas olduğunu ve bir müdahaleye sıcak bakmadığını gösterirken; hükümetin başta Suriye ve Mısır olmak üzere Orta Doğu politikalarım başarılı bulmadığını da ortaya koydu. Ankete katılanların % 5,2’si Türkiye’nin Suriye’de silahlı muhalif güçlere destek olmasını savunurken, % 43,5’i Suriye’ye hiçbir şart altında uluslararası müdahale olmaması fikrini destekliyor. Türkiye’de kamuoyu Arap- İsrail, İran-ABD gibi başka ülkelerin arasındaki problemlere müdahil olunmasını istemiyor.
Orta Doğu Politikasına Olumsuz Not
Ankete göre, Türkiye’nin Orta Doğu’daki gelişmeler karşısındaki izlediği politikanın başarılı bulunma oram yıllara göre azalış gösteriyor. “Hükümetin dış politikasını destekliyor musunuz?” sorusuna % 41 “destekliyorum” cevabım verirken % 34 ise “desteklemiyorum” cevabını verdi.
Ankete katılanların % 65,5’i, Suriye’de yaşanan olayların Türk dış politikasının öncelikli sorunu olduğunu belirtirken, yarıya yakını Türkiye’nin Suriye ve Mısır politikalarını başarısız buluyor. Türkiye’nin Suriye’deki olaylara karşı uyguladığı politikayı başarısız bulanların oram % 49. Yine ankete katılanların % 48’i de Mısır’da askeri müdahale sonrası Türkiye’nin izlediği politikayı başarısız olarak görüyor.
Ankette, Türk dış politikasını belirlemede/yürütmede etkin olması gereken kuram olarak Dışişleri Bakanlığı belirtiliyor. Bunun yanı sıra, güçlü bir dış politikanın anahtarı diğer ülkelerle siyasi ve ekonomik işbirliğinin arttırılması olarak görülüyor.
En Büyük Tehdit ABD ve İsrail
Ankete katılanlara göre, Türkiye için tehlike olarak algılanan ülkelerin başında İsrail, Amerika ve Iran gelirken, son araştırmada Suriye üst sıralara çıkıyor. Ancak İran’ın nükleer faaliyetlerinin Türkiye için bir tehdit oluşturduğunu düşünenlerin sayısı ise son üç senedir artıyor.
Ortak kültürel ve tarihsel bir geçmişe sahip olan Azerbaycan % 28’lik oranla Türkiye’nin en yakın dost ülkesi olarak görülüyor. Bununla birlikte Türkiye’nin dostunun olmadığını düşünenlerin oram ise % 38,6. Türkiye’nin işbirliği içerisinde olması gereken ülkeler sorulduğunda ise ankete katılanların ABD’den çok Türki Cumhuriyetler (% 17,9) ve Müslüman ülkeler (% 17,1) seçeneklerim tercih ettikleri dikkati çekiyor.
Son araştırmada çıkan sonuç ise ilginç: % 20,7. Dış politikada Müslüman ülkelerle işbirliği yapılmasını düşünenlerin oram ise geçen seneden bu yana % 22’den % 12,5’e gerilemiş durumda.
ABD-Türkiye ilişkileri konusunda ankete katılanların % 58,6’sı olumsuz bakış açısına sahip. ABD’nin Türkiye’ye yaklaşımları % 32,6’kk bir oranda sömürgeci olarak değerlendiriliyor. Kamuoyunda ABD’ye olan güven ise son üç yılın anketine bakıldığında % 1 Ti geçmiyor. Kamuoyuna göre, ABD-Türkiye arasındaki en önemli sorun terörle mücadele konusunda yaşanırken, en önemli işbirliği alanları olarak askeri ve ekonomik konular ön plana çıkıyor.
Türkiye’nin NATO üyeliğini devam ettirmesi gerektiğini düşünenlerin sayısı her geçen yıl artış gösteriyor. 2010 yılında % 52.8’lik bir orana sahipken 2013 yılında ise bu oran % 72’yi buluyor.
Dış Politikada Yalnızlık
Anket sonuçlarına göre, Türkiye’nin dış politikada dostu olmadığım düşünenlerin oranı % 38,6 iken, dış politikasını yalnız yürütmesi gerektiğim belirtenlerin oram % 20,7. Bunun yanı sıra dış politikada Türkiye’nin yalnız hareket etmesi gerektiğim düşünenlerin oranında ciddi bir değişim görülmekte. 2011 yılı sonuçlarına göre bu oran % 25 iken, 2012 yılında ise % 44’e çıkmış durumdaydı.
Son araştırmada çıkan sonuç ise ilginç: % 20,7. Dış politikada Müslüman ülkelerle işbirliği yapılmasını düşünenlerin oram ise geçen seneden bu yana % 22’den % 12,5’e gerilemiş durumda.
Türkiye’nin yalnız hareket etmesi gerektiğim düşünenlerin oranında ciddi bir değişim görülmekte. 2011 yık sonuçlarına göre bu oran % 25 iken, 2012 yılında % 44’e çıkmış durumdaydı. Ankete katılanların % 37’si Türkiye’yi bir İslam ülkesi olarak görürken, % 24,3’ü Türkiye’yi Avrupa ülkesi olarak nitelendirdi.
Avrupa Birliği’ne İlgi Azalsa da, Önemini Koruyor
Ankete göre Türkiye’nin AB’ye üye olmasını destekleyenlerin oram her geçen yıl azalıyor. 2011 yılında % 55 ve 2012 yılında % 50 iken 2013 yılında bu oran % 47,5’e gerilemiş durumda. Bununla birlikte, kamuoyu % 46,7’lik bir oranla AB üyeliğinin hiçbir zaman gerçekleşmeyeceği görüşünde. Bu oran geçen sene % 66 idi. Üyeliğin gerçekleşmesinin 5-10 yıl arasında gerçekleşeceğim düşünenler ise % 22’lik bir kısmı oluşturuyor. “AB, Türkiye’ye karşı güvendir ve samimi davranıyor mu?” sorusuna verilen cevap ise % 77 ile “hayır”.
Ankete katılan her 10 kişiden 7’si Türkiye’nin AB üyeliğinin engellendiğim düşünüyor. Türkiye’nin AB üyeliğinin engellendiğini düşünenlerin % 44’ü sebep olarak da din ve kimlik farklılığını öne sürüyor. AB üyeliğinin Türkiye’ye ve AB’ye katkı sağlayacağım düşünenlerin oranı % 6O’larda.
Kamuoyu AB’nin üyeliğinin alternatifinin Şangay işbirliği Örgütü’ne katılım olduğunu düşünmüyor. “AB üyeliğinin alternatifi nedir?” sorusuna sadece % 9 oranında Şangay işbirliği Örgütü yanıtı verilirken, % 26,1’lık oranla Türk Birliği’nin kurulması önerisi alternatif olarak sunuldu.
Genç Nüfus Dış Politikayı Sosyal Ağlardan Takip Ediyor
Ankete göre, dış politika gündemini 65 yaş ve üzeri kişiler radyo, dergi, gazete gibi geleneksel bilgi kaynaklarım kullanarak takip ederken; genç nüfus haber almada internet, sosyal çevre ve sosyal ağ gibi kaynaklardan yararlanıyor. Türk dış politikasına ilişkin haber almada medya kuruluşları üst sıralarda yer almaktayken; medya kuruluşlarına duyulan güven ise yakın çevre, akademik yayın ve internet portallarının gerisinde kaldı.