Sanat ve Tasarım Fakültesi bünyesinde yeni açılan Mimarlık Bölümü’nün girişimiyle, Rezan Has Müzesi’nin ev sahipliğinde açılan sergi ve düşündürdükleri...
İngiliz Kraliyet Mimarlar Enstitüsü (Royal Institute of British Architects-RIBA) 1834’te kurulmuş, mimarlığın desteklenmesi ve mimarlıkla ilgili çeşitli sanat ve bilim dallarınca üretilen bilgiye ulaşmanın teşvik edilmesini amaçlayan bir meslek kuruluşudur. 5000’i uluslararası olmak üzere 40,000 üyesi bulunan kuruluşun misyonu kamuya, inşaat sektörüne ve üyelerine hizmet vermek olarak tanımlanmıştır. Devletten destek almayan RIBA; kayıtlı üyeleri, sponsorları ve hayırseverlerin katkılarıyla çalışmaktadır.
Mesleki hizmetlerine ve şirketlerine ek olarak temel faaliyet alanlarından biri olan İngiliz Mimarlık Vakfı bünyesindeki Ingiliz Mimarlık Kütüphanesi mimarlıkla ilgili her tür konuda araştırma için en büyük ve kapsandı kaynaktır. Vakıf ayrıca özgün çizimlerden oluşan Mimarlık Arşivi ile önemli bir fotoğraf ve maket koleksiyonu barındırmaktadır. Birleşik Krallık’ın ulusal mimarlık koleksiyonu olarak görülen bu kaynak dünyada en iyi üç koleksiyondan biri, Avrupa’nın ise en iyisi olarak değerlendirilmektedir.
Vakfın bir diğer faaliyet alanı ise 1848’de başlatılan ve mimarlık alanında en saygın ödüllerden biri olan uluslararası ‘RIBA Kraliyet Altın Madalyası’ ödülleridir. Bugüne kadar ödül alan mimarlar listesi incelendiğinde 1800’lerin ortasından günümüze meslekte etkili olmuş, mimarlığın gelişimine yön vermiş, çağdaş mimarlığın öncüleri olan neredeyse tüm mimarları kapsadığı görülebilir. RIBA bunun yanı sıra sergiler, konuşmalar gibi çeşitli etkinlikler düzenlemekte, eğitim programlarıyla mesleğe katkıda bulunmaktadır.
RIBA Eğitim Departmanı mimarlık eğitimi veren kurulularının akreditasyon sürecini yürütmek ve mimarlık mesleki yeterlilik değerlendirmesi yapmak gibi görevlere ek olarak mimarlık öğrencilerine eğitim ve araştırma amaçlı destek bursları ve ödüller vermektedir. Bu ödüllerden İ836’da en iyi mimarlık yazışım seçmek üzere başlatılan ‘RIBA Başkanlık Madalyaları’ eğitimde mükemmelliği desteklemeyi, öğrencilerin yeteneklerini ödüllendirmeyi ve dünya çapında mimarlık tartışmalarım teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Ödüller mimarlık eğitiminde ileri seviyedeki projeler arasından seçilen iki projeye verilen ‘Gümüş Madalya’, daha alt seviyedeki projeler arasından seçilen iki projeye verilen ‘Bronz Madalya’ ve bir ‘Tez Madalyasından oluşmaktadır. Ayrıca yetenekli mezunların çizimlerine verilen ödüller ile uluslararası bir mimarlık ve inşaat şirketi tarafından verilen özel ödül bulunmaktadır. RIBA Başkanlık Madalyaları halen dünyada mimarlık eğitimi alanında öğrencilere verilen en prestijli ödül olarak kabul edilmektedir.
Başkanlık Madalyası’na kayıtlı oldukları okullar aracılığıyla başvuran adaylar arasından uluslararası seçkin mimarlardan oluşan bir jüri tarafından değerlendirilen ve elemeyi geçen projeler önce Birleşik Krallık’ta Londra, Belfast, Bournemouth, Canterbury, Edinburgh, Glasgow, Leicester, Liverpool, Newcastle ve Plymouth’da sergilenmekte, ardından uluslararası ortamda, Avustralya, İrlanda, Romanya, Singapur, Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerde, izleyicilerle paylaşılmaktadır.
RIBA Başkanlık Madalyası’na 2012 yılında yapılan başvurular şimdiye kadarki en yüksek sayıya ulaşmıştır. 66 ülkeden 305 okuldan öğrenciler projeleriyle başvurmuş, bunlar arasından seçilen 98 proje sergilenmeye değer bulunmuştur. Projelerin çoğunluğu Birleşik Krallık’ta bulunan mimarlık okullarından gelmekle birlikte gerek bu okullardaki katılımcıların profilleri, gerekse diğer ülkelerin coğrafi dağılımı bu seçkide yer almanın uluslararası ortamda kabul gören, önemli bir yetkinlik göstergesi olduğunu kanıtlamaktadır.
Sergi’de yer alan projeler içerik olarak çeşitlilik göstermekle birlikte kente dair, toplumsal konulara odaklanan projelerin ağırlıklı olduğu, mevcut mimari gündemle ilgili olanlar kadar spekülatif ve kavramsal konulara ağırlık veren çalışmaların da bulunduğu görülmektedir. Özellikle bu tür kavramsal temalara odaklanan projelere yaklaşım “bugünün avangard projeleri yarının normu” olduğu şeklindedir. Böyle bakıldığında farklı coğrafyalardan katılan projeler arasında paralellikler bulunması mimarlığın evrensel kaygılarına ve sorumluluklarına dair ipuçları vermektedir.
Örneğin, Bronz Madalya alan ‘Unutulmuş Anıtlar Ambarı’ başlıklı proje Moskova’nın iki arada kalmışlığını, korunan tarihi anıtlar ile yeni yapılar, özgün ile sahte, eski ile yeni gibi birbiriyle çelişen güçler ve süreçlere odaklanarak ele almakta, bu durumun yeni ve uzlaştırıcı bir tasarım yaklaşımı gerektirdiğini işaret etmektedir. Proje’de bu uzlaştırıcı tasarım önerisi çekişmeli kentsel süreçleri, yapılan ve programlan dikkate alan, tüm bu parçalı yapılaşmanın karmaşasını düzenleyecek esnek ve üç boyutlu bir mimari çerçeve şeklinde somutlaşmaktadır. Böylesine kaotik bir varoluş sadece projenin konumlandığı Moskova değil dünyada değişik biçimlerde de olsa benzer süreçleri yaşamakta olan kentler için de geçerli olduğundan proje farklı bağlamlara dair kavramsal bir öneri olarak değerlendirilebilir.
Gümüş Madalya’nın sahibi kolektif proje ‘SunBloc’ ise uygulanabilir bir konstrüksiyon önermek amacıyla geliştirilmiş hafif, iyi yalıtılmış, kolayca bir araya getirilebilen bir konut inşa sistemidir. Strafor bloklar ile çelik halatlardan oluşan ve mevcut yapıların çatılarına yerleştirilebilen bu sistem basit görünmekle birlikte kapsamlı bir araştırma ve sanayi işbirliğiyle geliştirilmiştir. Maliyetinin çok düşük olması, vasıflı işçilik gerektirmemesi, sadece iki kişiyle kurulup standart asansörle yukarı taşınabilmesi gibi yaygın kullanımı teşvik edici özelliklerinin ötesinde enerji bilinci ve çevreci nitelikleriyle öncü ve sofistike bir proje olduğu görünmektedir.
Sergilenenler arasında böyle kavramsal projelerin yam sıra işlevsel programı çok daha belirgin, gündelik olarak tanıdığımız kullanımları barındıran projeler de bulunmaktadır. Bu projelerde işlevsel karmaşıklık ele alınırken geliştirilen kavramsal yaklaşım, konunun özümsenme ve yorumlanma düzeyi dikkat çekici özgünlükte olup alışılagelmiş yaklaşımların ötesinde nitelikler taşımaktadır.
Sergi !de yer alan projelerin ortak özelliği düşünsel derinliklerini hakkıyla aktaran, son derece nitelikli ve yetkin bir görsel anlatım diliyle sunulmuş olmalarıdır. Dijital teknolojinin sunduğu tasarım geliştirme ve görselleştirme olanakları ile geleneksel sunum tekniklerinin birlikte kullanılması birbirlerini zenginleştirmelerine olanak sağlamaktadır.
Daha da önemlisi, sergilenmeye değer bulunan ve ödül alan projeler incelendiğinde, mimarlığın sadece belirli işlevlere barınak tasarlamak olmayıp, kaçınılmaz bir biçimde bugüne, geleceğe, hayata dair bir tahayyülü temsil ettiği tümünde rastlanan ortak bir özellik olarak dikkat çekmektedir. Buradan yola çıkarak günümüzde mimarlığın eylem alanının gerek mekânsal kapsam gerekse mesleki sorumluluk olarak genişlediği, dolayısıyla mimarlık eğitiminin de giderek daha karmaşık ve zorlu bir sürece dönüştüğünü söylemek abartılı bir ifade olmayacaktır.
Kadir Has Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi bünyesinde yeni açılan Mimarlık Bölümü’nün girişimi ve Rezan Has Müzesi’nin ev sahipliğinde gerçekleşen sergi 12 Temmuz’da sona erdi. 1998’den bu yana aday gösterilen tüm projelere www.presidentsmedals.com sayfasından ulaşılabilir.